Trong nhiều trường hợp, thời gian thi là một rào cản đối với nhiều sinh viên vì trong thời gian thi không đủ dài để sinh viên có thể trình bày một cách tường tận sự hiểu biết của mình và có thể phân tích, liên hệ thực tế một cách thoải mái. Thời gian thi hạn chế còn dẫn đến việc không thể kiểm tra hết các kiến thức có trong chương trình học nên dễ dẫn đến việc sinh viên mặc dù nắm rất vững đa số các nội dung trong chương trình nhưng vì đề thi rơi vào những phần khác nên điểm số cũng không cao.

Làm tiểu luận có thể coi là một hình thức kiểm tra có nhiều lợi ích đối với sinh viên trong trường hợp nêu trên. Trong khi các hình thức thi viết hay vấn đáp đều có giới hạn về thời gian làm bài và vẫn còn yếu tố may rủi thì khi làm tiểu luận, sinh viên được giao đề tài và cho thời gian đủ dài để tra cứu, tham khảo các tài liệu liên quan do đó hoàn toàn loại trừ được yếu tố may rủi.

Ngoài việc giúp sinh viên đạt các chuẩn đầu ra về mặt nhận thức của môn học việc làm tiểu luận còn có tác dụng giúp sinh viên biết các xây dựng kế hoạch, xây dựng đề cương cho một báo cáo, rèn luyện kỹ năng trình bày văn bản, kỹ năng sử dụng ngôn ngữ viết. Khi làm tiểu luận toàn bộ quan điểm, ý tưởng của sinh viên sẽ được thiết kế, triển khai và trình bày một cách đầy đủ, có hệ thống. Có thể nói đây là hình thức thi có thể giúp sinh viên đạt được kết quả học tập tốt nhất theo khả năng của mình.